ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΞΚΩΝ Σ.Σ.Ε. 1973

17 Απρ 2024

Έχουν τα ζώα ψυχή;

Μέχρι τις μέρες μας οι Επιστήμες του Ανθρώπου δεν έχουν καταφέρει να δώσουν απαντήσεις πάνω στο θέμα αυτό, δηλαδή, του αν έχουν ψυχή τα ζώα. Αυτό είναι απόλυτα συνεπές με την αρχή της Επιστήμης που ερευνά για τον εντοπισμό μετρήσιμων μεγεθών και άρα επιβεβαιωμένων στοιχείων. Κατ’ ανάγκη, λοιπόν, το ερώτημα πρέπει να απαντηθεί από την Θεολογία.

Στη Χριστιανική θεολογία, υπάρχει μια κατηγοριοποίηση, ένας διαχωρισμός μάλλον, μεταξύ των ιδιοτήτων του Θεού που μας μετέφερε και εκείνων που δεν μας μετέφερε. Αυτή είναι μια κατηγοριοποίηση μεταξύ εκείνων των ιδιοτήτων που ανήκουν στον Θεό και που μπορούν να μεταδοθούν στους ανθρώπους και εκείνων των ιδιοτήτων που δεν μπορούν. Για παράδειγμα, η αγιότητα, το αμετάβλητο, η παντοδυναμία, η παντογνωσία, είναι ιδιότητες που ανήκουν μόνο στον Θεό, ενώ η καλοσύνη, το μίσος, η δικαιοσύνη, η γνώση κ.τ.λ. είναι ιδιότητες που ανήκουν στον Θεό αλλά και που μας τις έχει εκχωρήσει. Με άλλα λόγια, είμαστε σε θέση να συμμετέχουμε σε αυτά τα χαρακτηριστικά. Ως εκ τούτου, είναι μεταδοτικές.

Πώς γνωρίζουμε ποιες από τις ιδιότητες του Θεού είναι μεταδοτικές;

Η απάντηση είναι διττή. Πρώτον, πρέπει να μελετήσουμε τις Γραφές. Δεύτερον, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη λογική. Στην πρώτη περίπτωση, εξετάζουμε την αυτοαποκάλυψη του Θεού που μας δόθηκε στην Αγία Γραφή ^([1]). Μέσα σε αυτές τις σελίδες, βλέπουμε την επικοινωνία του μαζί μας μέσω των προφητών, των αποστόλων και του προσώπου του Χριστού.

Όταν κοιτάζουμε ολόκληρη τη Γραφή, βλέπουμε το πώς εργάζεται ο Θεός, τί λέει και τί κάνει. Στη συνέχεια κατηγοριοποιούμε ορισμένα χαρακτηριστικά που του ανήκουν. Αλλά για να γίνει αυτό, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη λογική όταν διαπιστώνουμε ποιες από τις ιδιότητες του Θεού μπορούν να μας κοινοποιηθούν και ποιες δεν μπορούν.

Μπορεί να υπάρχουν διαφωνίες σε διάφορες ιδιότητες αλλά στο σύνολό τους, μπορούμε να αναγνωρίσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά που ανήκουν μόνο στον Θεό και τα οποία λογικά δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν ή να βιωθούν από εμάς. Για παράδειγμα, η λογική θα μας έλεγε ότι ο Θεός δεν είναι ενδεχόμενος. Αυτό σημαίνει ότι δεν εξαρτάται από τίποτα άλλο για την ύπαρξή του. Εμείς, από την άλλη πλευρά, εξαρτόμαστε από τον Θεό για την ύπαρξή μας.

Επομένως, το ζήτημα του μη απρόοπτου είναι μια ιδιότητα που ανήκει μόνο στον Θεό και δεν μπορεί να μας κοινοποιηθεί. Μόνο αυτός διαθέτει αυτή την ιδιότητα.

Από την άλλη, η Αγία Γραφή μας λέει ότι ο Θεός αγαπά: «Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον, ὥστε τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον ^([2])». Μας λέει επίσης ότι πρέπει να αγαπάμε «Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου, ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου, καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου, καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σουˑ αὕτη ἐστὶ πρώτη καὶ μεγάλη ἐντολή. δευτέρα δὲ ὁμοία αὐτῇ, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόνˑ ἐν ταύταις ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται κρέμανται ^([3])».

Αφού λοιπόν ο Θεός αγαπά και μπορούμε και εμείς να αγαπάμε, τότε η ιδιότητα της αγάπης του Θεού μοιράζεται από εμάς, αν και δεν την εκφράζουμε τέλεια. Αυτό θα ήταν ένα μεταδοτικό χαρακτηριστικό.

Ο Θεός είναι υπερβατικός. Αυτό σημαίνει ότι δεν εξαρτάται ούτε περιορίζεται στο χώρο και το χρόνο, αλλά υπερβαίνει και τα δύο. Αλλά εμείς, οι θνητοί, δεν διαθέτουμε τέτοια υπέρβαση. Εξαρτόμαστε και περιοριζόμαστε στον χώρο και τον χρόνο. Επομένως, η υπερβατικότητα του Θεού είναι αμετάβατη. Δεν μπορεί να μας μεταδοθεί.

Ο Θεός είναι λογικός, αλλά το ίδιο και εμείς. Όμως, ενώ ο Θεός είναι απόλυτα και συνεχώς λογικός, εμείς δεν είμαστε. Μπορούμε ωστόσο, έστω και διαλειπτικά, να είμαστε λογικοί. Γι' αυτό θα λέγαμε ότι ο ορθολογισμός είναι μια ιδιότητα του Θεού που μας μεταδίδεται.

Έτσι, θα γνωρίζαμε ποιές από τις ιδιότητες του Θεού είναι μεταδοτικές και ποιές όχι, κατηγοριοποιώντας τις λογικά. Μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχουν ιδιότητες που μόνο ο Θεός κατέχει, όπως η πανταχού παρουσία, η παντογνωσία, το μη απρόοπτο και η υπέρβαση. Από την άλλη, υπάρχουν ιδιότητες που ανήκουν στον Θεό στις οποίες μπορούμε να συμμετέχουμε, όπως η καλοσύνη, η αγάπη, το έλεος, ο ορθολογισμός και ο λόγος.

Τα ζώα έχουν ψυχή; Ναι και Όχι, ανάλογα με τον ορισμό

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα, «Τα ζώα έχουν ψυχή;» πρέπει να ορίσουμε τι είναι ψυχή, Βιβλικά. Αλλά, για να σας δώσω μια γρήγορη και εύκολη απάντηση εκ των προτέρων, σας λέω όχι, τα ζώα δεν έχουν ψυχές, όχι όπως οι άνθρωποι.

Μια ψυχή είναι η ουσία αυτού που είναι ένα άτομο. Μας εμψυχώνει και είναι η ζωή μας. Είναι αυτό το «πράγμα» που ζει μέσα μας. Με αυτή την έννοια τα ζώα έχουν ψυχή. Δηλαδή, έχουν κάτι που τα «εμψυχώνει» και αυτό είναι η ίδια η ζωή, το ένστικτό τους για επιβίωση και κυριαρχία στην κοινωνία τους.

Όμως, τα ζώα δεν είναι φτιαγμένα κατ' εικόνα Θεού και δεν έχουν ψυχές όπως εμείς οι άνθρωποι. Συμμετέχουμε στις κοινωνές ιδιότητες του Θεού. Τα ζώα δεν το κάνουν.

Οι μεταδοτικές ιδιότητες του Θεού είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που ανήκουν στον Θεό στα οποία μπορούμε να συμμετέχουμε, όπως η αγάπη, το μίσος, η λογική, η περισυλλογή, η κοινωνία κ.τ.λ. Ο ίδιος ο Θεός βιώνει αυτά τα πράγματα στην Αγία Τριάδα, και επειδή κατά την Γένεση 1:26, «...ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν», είμαστε πλασμένοι σύμφωνα με την εικόνα Του, μπορούμε να τα βιώσουμε επίσης.

Μπορούμε να αγαπάμε, να μισούμε, να συλλογιζόμαστε, να συλλογιζόμαστε, να συναναστρεφόμαστε κ.λ.π. Όμως, τίποτα τέτοιο δεν λέγεται για τα ζώα. Δεν έχουν τα μεταδοτικά χαρακτηριστικά.

Επιπλέον, συνεχίζουμε να ζούμε μετά τον φυσικό μας θάνατο όταν πεθαίνουμε και οι ψυχές μας διαχωρίζονται από το σώμα μας, όπως διαβάζουμε στην προς Κορινθίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου: «οἶδα ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ πρὸ ἐτῶν δεκατεσσάρων (εἴτε ἐν σώματι, οὐκ οἶδα· εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος οὐκ οἶδα· ὁ Θεὸς οἶδεν), ἁρπαγέντα τὸν τοιοῦτον ἕως τρίτου οὐρανοῦ· καὶ οἶδα τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον (εἴτε ἐν σώματι, εἴτε ἐκτὸς τοῦ σώματος, οὐκ οἶδα· ὁ Θεὸς οἶδεν)· ὅτι ἡρπάγη εἰς τὸν παράδεισον, καὶ ἤκουσεν ἄρρητα ῥήματα, ἃ οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι ^([4])». Αλλά τίποτα σχετικό δεν λέγεται για τα ζώα.

Στην Παλαιά Διαθήκη, η Εβραϊκή λέξη για την ψυχή είναι נֶפֶשׁ (nephesh, νεφές) και εμφανίζεται 754 φορές.

Στην Καινή Διαθήκη, η Ελληνική λέξη «ψυχή», εμφανίζεται 102 φορές στην Καινή Διαθήκη.

Η NASB (New American Standard Bible) ^([5]) το μεταφράζει στην Αγγλική γλώσσα

Ø ως «πλάσμα» στην Γεν. 1:20, 24 και 9:12,

Ø ως «ύπαρξη» στην Γεν. 2:19,

Ø ως «ζωή» στην Γεν. 9:4, Α ́ Βασιλέων 1:12, Ιερεμία 39:18,

Ø ως «πρόσωπο» στη Γεν. 17:14, 46:22. Λεβ. 4:2),

Ø ως «ψυχή» στη Γεν. 27:4, Λεβ 16:31, Ιώβ 6:4, Ψαλμός 84:12),

Ø ως «συναίσθημα» στην Έξοδο 23:9,

Ø ως «άνθρωπος» στις Παροιμ. 58:25 και

Ø ως «καρδιά» στο Άσμα ασμάτων 5:6.

Συνοψίζοντας, η λέξη «ψυχή» χρησιμοποιείται σε πολλά διαφορετικά πλαίσια τόσο στην Παλαιά Διαθήκη όσο και στην Καινή Διαθήκη και στην Παλαιά Διαθήκη ακόμη και για τα ζώα.

Όμως, πουθενά στην Παλαιά Διαθήκη και στην Καινή Διαθήκη, δεν γίνεται αναφορά ότι τα ζώα διαθέτουν ψυχή όπως εμείς οι άνθρωποι.

Έτσι λοιπόν, τα ζώα δεν έχουν ψυχή – όχι όπως οι άνθρωποι, και η όποια «ψυχή» τους παύει να υπάρχει με το θάνατό τους.

10 Σεπ. 2016