Η Ίση Απόσταση και οι «Ισαποστάκηδες»

 

Οι αποφάσεις και οι βολεψίες

Ανέκαθεν η ετυμηγορία, η γνωμάτευση, η απόφαση, ήταν, είναι και θα είναι, απολύτως τεκμηριωμένη στηριζόμενη μόνο σε πραγματικά στοιχεία και αδιάσειστες αποδείξεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι το «Μηδενί δίκην δικάσης, πριν αμφοίν μύθον ακούσης» του Μιλήσιου ποιητή Φωκιλίδη από τον 5ο π.Χ. αιώνα μέχρι σήμερα και πιθανότατα εις τον Αιώνα, θα αποτελεί τον μονόδρομο για την απόφαση.

Κάθε φορά που η Ζωή μας το ζητά, μας καλεί να πάρουμε παντού και πάντα, μια οποιαδήποτε απόφαση είτε σαν απαίτηση του προϊσταμένου, είτε σαν υποχρέωση στον εαυτό μας είτε σαν παράκληση του συνανθρώπου μας. Από το ένα κιλό ντομάτες μέχρι τις υπαρξιακές μας αναζητήσεις.

 

Οι «βολεψίες» ανέκαθεν διάλεγαν από τις «ίσες αποστάσεις» μόνο τις αποστάσεις που αυτές κάθε φορά τους βόλευαν, και αδιαφορώντας για το ίσες, έσπευδαν ανέκαθεν να ρίξουν πρώτοι τον λίθο του αναθέματος αδιακρίτως κατά πάντων και πασών, θυτών και θυμάτων.

Ανέκαθεν αδιαφορούσαν για την ουσία και συμβιβάζονταν με τις δοξασίες του συρμού, προκειμένου να εμφανίζονται ως «πολιτικώς ορθοί» (politically correct).

 

Δεν ξέρω αν είναι χαρακτηριστικό της φυλής μας ή αν το έχουν κι άλλοι λαοί, αλλά οι λεγόμενοι «ισαποστάκηδες» είναι αυτοί που διαλύουν τη χώρα. Βλέπουν, γνωρίζουν, ακούν ή απλά αντιλαμβάνονται αλλά δεν μιλούν για να μην εμπλακούν, για να μη φανούν ότι παίρνουν το μέρος του ενός ή του άλλου. Ξεχνούν τον Αριστοτέλη (Σόλωνος Πολιτεία) που τους προσδιόρισε ως άτιμους και τους απαγόρευσε να μετέχουν εις τα της πόλεως « . . . ὃς ἂν στασιαζούσης τῆς πόλεως μὴ θῆται τὰ ὅπλα μηδὲ μεθ᾿ ἑτέρων ἄτιμον εἶναι καὶ τῆς πόλεως μὴ μετέχειν».

Ακόμη κι αν έχουν εντρυφήσει στους 10 νόμους του Σόλωνα, και γνωρίζουν το «Ός ἂν στασιαζούσης τῆς πόλεως μ[ὴ] θῆται τὰ ὅπλα μηδὲ μεθ’ ἑτέρων τυραννίδι, ἢ συγκαθιστῇ τὴν τυραννίδα, ἄτιμον εἶναι», οι ισαποστάκηδες είναι «βολικά» αδιάφοροι και «περί άλλων τυρβάζουν». Τα καρτέλ ζουν και βασιλεύουν και οι αρμόδιοι περί άλλων τυρβάζουν.

Ξέρουν ότι συμβαίνει ένα έγκλημα, και μάλιστα διαρκείας, αλλά . . . μούγκα για να μην κακοχαρακτηριστούν ή για να μην αναγκαστούν να διαλέξουν στρατόπεδο, Κοινωνικό ή Πολιτικό.

Ούτε τον διάβολο να δουν, ούτε τον σταυρό τους να κάνουν. «Θέλουν δυο αγαπητικιές να έχουν χαρά μεγάλη, γιατί όταν μαλώνουν με τη μια κινούν και πάν στην άλλη» Και επειδή «θέλουν» να δείξουν ότι έχουν λόγο και παρουσία αλλά δεν θέλουν ή φοβούνται την περαιτέρω εμπλοκή «προσπαθούν» να βοηθήσουν με λόγους παρηγορίας, με προτροπές καθησυχαστικές ή με δολιχοδρομικούς λόγους του τύπου «ήξεις, αφήξεις . . .». Αρκεί να μην αναγκαστούν να πάρουν θέση και να διαλέξουν στρατόπεδο.

Αρκούνται στο να είναι «και με τον χωροφύλαξ και με τον αστυφύλαξ». Για παράδειγμα σε δημόσια εμφάνιση συνομολογούν την Ακρίβεια, συνομολογούν και την κατάσταση του Κρατικού κορβανά, αλλά επί του πρακτέου, «απορία ψάλτου βηξ». Και σιωπούν χωρίς μία έστω λέξη για το δια ταύτα. Απλά ψελλίζουν μερικά ΘΑ, ΝΑ, ΟΤΑΝ, που και οι πιο βλάκες γνωρίζουν ότι τα «σπέρνεις και δεν φυτρώνουν».

 

Ισαποστάκηδες, οι επιτήδειοι «ουδέτεροι»

Ο όρος «ισαποστάκηδες» αποτελεί νεολογισμό που αντικατέστησε τους «βολεψίες». Ισαποστάκηδες είναι αυτοί που βολεύονται με το να μην κάνουν τίποτε, ακόμη κι αν βρομάει ο τόπος γύρω τους από σκάνδαλα και ανοσιουργήματα. Από τον γείτονα που ακούει τις βρισιές, τις κραυγές και την κλοτσοπατινάδα στο διπλανό διαμέρισμα μέχρι την μάνα που μπροστά της βιάζουν το παιδί της και δεν μιλάει, δεν καταγγέλλει. Αρκεί να τα έχουν καλά με τους γείτονες. Είναι οι επιτήδειοι ουδέτεροι ή, για να είμαι πιο σωστός, οι επιτηδευμένα «ουδέτεροι».

Και είναι επικίνδυνοι, γιατί όταν τους δοθεί το βήμα, η ευκαιρία, θα βγουν και θα κατηγορήσουν το σύστημα και την ανεπάρκειά του εξαπολύοντας μύδρους προς πάσα κατεύθυνση, πετώντας την μπάλα στην εξέδρα. Ποιοι; Αυτοί που βλέπουν τα κουρέλια των άλλων αλλά όχι τα δικά τους. Αυτοί που αυτό-αναδεικνύονται ιατροί ενώ οι ίδιοι βρίθουν ελκών. Είναι επικίνδυνοι γιατί ξέρουν αλλά δεν μιλούν, και με την σιωπή τους καλύπτουν τους θύτες και τους παρέχουν την ανοχή να συνεχίσουν τα ανοσιουργήματά τους. Αλλά, «o σιωπών δοκεί συναινείν».

 

Η δύναμη της εξουσίας

Η εξουσία είναι ποικιλόμορφη και δεν περιορίζεται μόνο στην πολιτική. Η πολιτική αλληλο-συμπλέκεται με την οικονομική, κυρίως, δραστηριότητα αλλά και με την κοινωνική και την πολιτισμική δραστηριότητα, φορέων, οργανισμών, συλλόγων, οργανώσεων κυβερνητικών και μη, αλλά και μεμονωμένων ατόμων. Η δύναμή της εκδηλώνεται αυτομάτως σε κάθε επαγγελματική σχέση προκαθορίζοντας ποια πρόσωπα θα «τύχουν» μιας καλύτερης ή χειρότερης μοίρας.

Η γενεσιουργός αιτία είναι η εξουσιομανία στις διάφορες πτυχές και εκφάνσεις της ζωής, εντός της οικογένειας αλλά και εκτός, όπως στην εκπαίδευση, στον αθλητισμό στο θέατρο, στην πολιτική, στην πρόνοια, και σε ό,τι άλλο μπορεί να εξουσιάσει προς «ίδιον όφελος».

Ο καθένας τους σέρνει βιώματα άγνωστα στο ευρύ κοινό, πολλές φορές καταχωνιασμένα μέσα του, θεωρεί εαυτόν αδικημένο ή υπερτιμημένο ή προνομοιούχο, ή ευνοημένο από τη Φύση, το Περιβάλλον, την Πολιτεία. Και απαιτεί. Μόνο που δεν μπορεί να το εκφράσει εύκολα, ελεύθερα. Και φυσικά, αναμένει να του δοθεί η ευκαιρία.

 

Το «αρχή άνδρα δείκνυσι» του Βίαντα του Πριηνέα, που χρησιμοποιείται από τον Σοφοκλή στην Αντιγόνη, με τον Κρέοντα να υποστηρίζει ότι η εξουσία αποκαλύπτει τον πραγματικό χαρακτήρα του άνδρα και είναι, όχι το μόνο, αυτό που αποκαλύπτει την σχέση οδύνης μεταξύ του εξουσιάζοντα και του εξουσιαζομένου.

Από τους κόλπους της ίδιας της οικογένειας, του πυρήνα των κάθε λογής κοινωνιών, έως τα ευρύτερα κοινωνικά σύνολα, ο ασκών εκ των συνθηκών εξουσία, ο ηγέτης, καλείται να σηκώσει το βάρος των ευθυνών του και να λάβει αποφάσεις, κάποιες φορές καθοριστικές. Όμως, σε κάθε περίπτωση, αυτός που αποφασίζει δεν μπορεί να δογματίζει, και μεταξύ άλλων, ΠΡΕΠΕΙ:

Ø   Να σέβεται και όχι να απαξιώνει τον άλλον.

Ø   Να μην αποδομεί την προσωπικότητα του άλλου.

Ø   Να μην προσβάλλει την αξιοπρέπεια του άλλου.

 

Το Κράτος, οι Νόμοι και Εμείς

Τα φαινόμενα της άσκησης ψυχολογικής βίας, των ηθικών εκβιασμών, της λεκτικής ή σωματικής βίας όπως αυτά γίνονται αντιληπτά από τον μέσο, συνετό άνθρωπο, υπήρχαν και υπάρχουν, έστω και σαν κορυφή παγόβουνου, ενός όμως παγόβουνου που παγώνει την ψυχή κάθε ανθρώπου που επιχειρεί να ανοίξει τα φτερά του αναζητώντας την ευτυχία του. Και θα υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα όσο τουλάχιστον θα υπάρχει η αναφορά στον μέσο, συνετό άνθρωπο.

 

Ένα εύγλωττο παράδειγμα αυτής της καταστάσεως είναι το γεγονός ότι εδώ και 50 περίπου χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, στο πιο αυστηρά δομημένο διαδραστικό σύστημα, τις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις, οι ιθύνοντες δεν ήσαν ικανοποιημένοι από αυτό που προέβαλε το Δίκαιο, την αρχή του μέσου, συνετού ανθρώπου.

Πολλή μελάνη χύθηκε, εις μάτην όμως, γιατί οι ατέλειωτες λίστες που δημιουργήθηκαν με τις απαγορευμένες λέξεις, εκφράσεις, χειρονομίες και πράξεις, οι κοινοποιήσεις και οι συχνές υπομνήσεις, οι συνεχείς εκπαιδεύσεις του προσωπικού και οι επανειλημμένοι αυστηροί έλεγχοι που εγίνοντο, τελικά, ΟΛΑ απεδείχθησαν ατελέσφορα.

Κάτι σαν το Κολοκοτρωνέικο «οι βιολιτζήδες άλλαξαν, ο χαβάς μένει ο ίδιος».

 

Στα καθ’ ημάς, ο Ποινικός Κώδικας περιλαμβάνει τον Βιασμό, την Προσβολή της Γενετήσιας Αξιοπρεπείας και την Γενετήσια Πράξη με Κατάχρηση Εξουσίας που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις διατάξεις των άρθρων, 336, 337 και 343, καθώς και την Εξύβριση, Απλή Δυσφήμηση ή Συκοφαντική Δυσφήμηση που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις διατάξεις των άρθρων 361, 362 και 363.

Όλοι οι ειδικοί συνομολογούν πως όχι μόνο υπάρχουν νομοθετικά κενά αλλά και οι χρονοβόρες ποινικές προδικασίες, οι καθυστερημένες δικάσιμοι και το πολύ σοβαρό ζήτημα της απόδειξης αλλά και της συνήθως υποδεέστερης οικονομικής θέσης του θύματος είναι εκείνα που δίνουν το «θάρρος» στον εκάστοτε θύτη να δρα εκ του ασφαλούς μέσω της έκφρασης διαφόρων μορφών κακοποίησης.

Πρόσφατα, εξ αιτίας και των αποκαλύψεων που έγιναν και των καταγγελιών που διατυπώθηκαν και δρομολογήθηκαν στον χώρο του Αθλητισμού, της Μουσικής, του Θεάτρου και της Κινηματογραφίας, ξεκίνησε μια συζήτηση και ένας σχολιασμός στα ΜΜΕ και ΜΚΔ με κυρίους, κυρίως, ψεκασμένους και ισαποστάκηδες.

Όπως ήταν αναμενόμενο, τα θολωμένα τους μυαλά κατάφεραν να δουν το άρρωστο δάσος αλλά, σκοπίμως, απέφυγαν να επισκοπήσουν και να φωτίσουν το άρρωστο δέντρο. Εικάζω και πάλι, ότι ήθελαν και θέλουν να τα έχουν καλά και με τους θύτες και με τα θύματα.

Και επειδή οι ισαποστάκηδες υπάρχουν παντού, ξεκίνησε για άλλη μια φορά ο χορός περί τον μέσο, συνετό άνθρωπο και για το πώς θα κάνουμε νέους καλύτερους νόμους, πώς να τιθασεύσουμε τα άγρια μαλλιά μας. Κανένας δεν τολμά να σηκωθεί και να φωνάξει πως αν φτάσει ο κόμπος στο χτένι πάλι θα αναρωτιόμαστε αν είναι ο γιαλός στραβός ή εμείς στραβά αρμενίζουμε.

Μάλιστα, βρέθηκαν αρκετοί, άλλοι κεκαλυμμένα και άλλοι απροκάλυπτα, να κατηγορήσουν τα θύματα για το πάθημά τους και να «αναρωτηθούν» γιατί τα λένε τώρα μετά από τόσο καιρό.

Το μόνο που έχω να πω πριν αναφερθώ στους «ισαποστάκηδες είναι πως τόσο οι «θεσμικοί» όσο και ο καθένας μας, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, να ανοίξουμε την αγκαλιά μας και να δείξουμε στους νέους Αργοναύτες πώς σωστά να αρμενίζουν, πώς τους κάβους να αποφεύγουν, πώς τις τρικυμίες να παλεύουν, με όρτσα τα πανιά. Και όσους ναυάγησαν να τους γιατρέψουμε τα τραύματα, να τους ορθοποδήσουμε και να τους κατευοδώσουμε στο νέο τους ταξίδι για άλλες πολιτείες. . .

 

Οι Θύτες τα Θύματα και οι Ισαποστάκηδες

Με αφορμή τα όσα βγήκαν στον αέρα από τον χώρο του Αθλητισμού έκανα, για άλλη μια φορά, αναδρομή στο παρελθόν μου όπως το βίωσα από τα γεννοφάσκια μου.

 

Πιεζόμενος από το οικογενειακό περιβάλλον υποχρεώθηκα να βάζω την δουλειά μπροστά από το παιχνίδι και την διασκέδαση. Για να διαβάσω και να ετοιμαστώ για το σχολείο, έπρεπε πρώτα να τελειώσω με το παστάλιασμα του σωρού των καπνόφυλλων που είχαν βάλει μπροστά μου. Κι όταν με τιμωρούσε ο δάσκαλος δεν ήταν το αυτί που πονούσε απ’ το τράβηγμα ή η χαρακιά στην παλάμη, αλλά το ξύλο που έτρωγα στο σπίτι όταν έβγαζα το τετράδιο με τις παρατηρήσεις του δασκάλου για να το υπογράψει η μάνα μου. Ήταν όμως το ίδιο για όλους μας, παιδιά και γονείς, και κανένας δεν ένοιωσε θύτης ή θύμα παρόλο που οι κηδεμόνες δεν είχαν ενιαίο μέτρο ή διαβάθμιση εντάσεως της τιμωρίας. Ίσως δεν είχαμε, γενικώς, ξυπνήσει ακόμα παρόλο που μεταξύ μας τα συζητούσαμε . . .

Ήταν πολύ αργότερα που άρχισα να βλέπω την κατάχρηση εξουσίας στις διάφορες μορφές της αλλά και την υιοθέτηση ή ακόμα και την υπόθαλψη καταχρηστικών συμπεριφορών και για τις οποίες, ουδείς γνώστης εξανίστατο και πολύ περισσότερο, ουδείς επαναστατούσε. Άλλοι σφύριζαν αδιάφορα, άλλοι άλλαζαν κουβέντα και άλλοι προσπαθούσαν στα κρυφά να «συμβουλεύσουν» τα θύματα, για να μην τους αντιληφθεί ο θύτης ο καταχρώμενος την εξουσία. Και κάθε φορά τα ίδια και τα ίδια, του ίδιου έργου θεατής.

Και όλοι αυτοί που γνώριζαν και δεν μιλούσαν, όμηροι του αρρωστημένου μυαλού τους, δεν αναρωτήθηκαν ποτέ πώς διάολο γίνεται να μιλήσει το θύμα όταν τελεί υπό την ομηρεία της τραγωδίας του, της χλεύης των παροικούντων, της κοινωνικής απαξίωσης, της συντριβής του ονείρου του.

 

Αυτοί είναι οι ισαποστάκηδες! Όλοι οι βολεμένοι, όλοι οι παραδομένοι σε ανήθικους κανόνες και επιδιδόμενοι σε ανίερες συμπεριφορές που η μόνιμη επωδός τους είναι «όλοι ξέραμε, όμως, τι να κάνουμε;» ή «ευτυχώς εμένα δεν μου την έπεσαν».

Αυτοί είναι οι ισαποστάκηδες που αντί να είναι εξοργισμένοι και καταγγελτικοί με όσα έγιναν μπροστά στα μάτια τους και αποκαλύπτονται, προτιμούν να παίρνουν ίσες αποστάσεις.

 

Επίλογος

Μια χώρα πολιτισμένη, με ανθούσα την Δημοκρατία, δεν μπορεί να δέχεται αφορισμούς, λογικές επικήρυξης ή αυταρχισμούς. Εφόσον υπάρχουν ποινικές ευθύνες, τον λόγο έχει η Δικαιοσύνη. «Δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς (Ἡσ. 26,9)». Εξ ου και η εικόνα του Ιησού Χριστού στις αίθουσες της Δικαιοσύνης ως του Ηλίου της Δικαιοσύνης «. . . σὲ προσκυνεῖν, τὸν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης, . . (Ἀπολυτίκιον τοῦ ὄρθρου τῆς ἑορτῆς τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως)».

Πιστεύω ότι όσοι διαπράττουν ειδεχθή εγκλήματα πρέπει να απαξιώνονται επαγγελματικά και κοινωνικά γιατί «όλα εδώ πληρώνονται».

 

Όμως, εκτός από τους θύτες υπάρχουν και οι συνεργοί τους. Είναι οι βολεψίες, οι ουδέτεροι, οι ισαποστάκηδες, που ξέρουν αλλά, σιωπούν. Αυτοί, δεν θα δικαστούν ποτέ, αλλά θα έχουν τεράστιο μερίδιο ευθύνης για όλα όσα διαχρονικά μας κάνουν να αισθανόμαστε ντροπή και όχι μόνον.

 

16 Φεβ. 2021

Συμπληρώθηκε 20 Φεβ. 2024

Κων-νος Παπανικολάου